Այգին` ձմռանը

1829թ.-ի ձմեռնն անցկացրեցի Պլոշչանսկայա Անապատում*: Այժմ էլ այնտեղ, այգում կանգնած է այն մենավոր, փայտե խուցը, որտեղ ապրում էի ընկերոջս հետ: Հանդարտ եղանակին, արևոտ ու պարզ օրերին, ես դուրս էի գալիս բակ, նստում էի նստարանին ու նայում լայնարձակ այգուն: Նրա մերկությունը ծածկված էր լինում ձյան ծածկոցով, շուրջբոլորն ամեն ինչ հանդարտ էր` ինչ-որ անկենդան և փառահեղ հանգստությամբ: Այդ տեսարանն սկսել էր ինձ դուր գալ` մտածկոտ հայացքներս, իրենցից անկախ, սևեռվում էին, գամվում նրան, ասես գաղտնիք էին ուզում հայտնաբերել այնտեղ:

Մի անգամ, ես նստել և ուշադրությամբ այգուն էի նայում: Հանկարծ, հոգուս աչքերից ցած ընկավ վարագույրը. հայացքիս առջև բացվեց բնության գիրքը: Այն գիրքը, որ կարդալու համար տրվել էր նախամարդ Ադամին, գիրք, որ Սուրբ Գրերի պես իր մեջ պարունակում է Հոգու խոսքերը: Ի՞նչ ուսմունք ես կարդացի այգում: Ուսմունք` մեռելների հարության մասին, մի ուժեղ ուսմունք, հարության գործողության պատկերմամբ ուսմունք: Եթե մենք սովոր չլինեինք գարնանը տեսնել բնության զարթոնքը, ապա այն մեզ հրաշալի և անհավանական կթվար: Չենք զարմանում սովորույթի պատճառով. հրաշքը տեսնելով, կարծես արդեն չենք էլ տեսնում այն: Նայում եմ ծառերի մերկացած ոստերին և նրանք իրենց խորհրդավոր լեզվով ու համոզմունքով ասում են ինձ. «մենք կվերակենդանանք, կծածկվենք տերևներով, անուշ բույր կարձակենք, կզարդարվենք ծաղիկներով և պտուղներով, իսկ մի՞թե մարդկային չոր ոսկորները չեն կենդանանա իրենց գարնան ժամին»:

Նրանք հարություն կառնեն, կպատվեն մարմնով` նոր տեսքով կմտնեն նոր կյանք և նոր աշխարհ: Ինչպես այն ծառերը, որ չեն դիմանում դաժան սառնամանիքին, կորցնում են կենաց հյութն ու գարնան գալուն պես կտրվում և դուրս են տարվում այգուց` որպես վառելիք, այնպես էլ իրենց կյանքը զուր վատնած մեղավորները կհավաքվեն այս ժամանակների վերջին օրն ու կնետվեն հավիտենական կրակի մեջ:

Եթե հնարավոր լիներ գտնել մի այնպիսի մարդու, որը չիմանար տարվա եղանակների փոփոխությունների մասին, և բերել այդ օտարականին այգի, որ մեռյալ քնով, փառահեղ կերպով, հանգչում է ձմռանը, ցույց տալ նրան մերկացած ծառերը և պատմել այն ճոխության մասին, որով նրանք զարդարվելու են գարնանը, ապա պատասխանի փոխարեն, նա կնայեր ձեզ և ուղղակի կժպտար` այնքան անիրականանալի հեքիաթ կթվային նրան ձեր խոսքերը: Այդպես էլ մեռյալների հարությունն է անհավանական թվում այն իմաստունների համար, որ թափառում են երկրային իմաստության խավարում, և չգիտեն, որ Աստված ամենակարող է, որ Նրա բազմազան Իմաստությունը կարող է տեսանելի լինել, բայց հասու չլինել արարածների մտքին: Աստծո համար ամեն ինչ հնարավոր է, Նրա համար հրաշքներ չկան: Այդ մարդկային միտքն է թույլ. այն` ինչ մենք սովոր չենք տեսնել, մեզ անիրականանալի բան է թվում, անհնարին մի հրաշք:  Աստծո գործերը, որոնց մենք միշտ ու անտարբերությամբ ենք նայում` զարմանահրաշ գործեր են, մեծագույն ու անհասանելի հրաշքներ:

Եվ տարեց տարի, ողջ մարդկության աչքի առջև, բնությունը կրկնում է մեռյալների հարության մասին ուսմունքը` պատկերելով այն վերափոխիչ ու խորհրդավոր գործողությամբ:

1843թ., Սերգիև Անապատ, Սրբազան Իգնատի Բրյանչանինով

* Այդ միաբանական մենաստանը գտնվում է Օրլովյան թեմում, Սևսկի և Դմիտրովսկի մեջտեղում, յուրաքանչյուրից 40 մղոն հեռավորության վրա:

Ռուսերենից թարգմանությունը` Էմիլիա Ապիցարյանի